Το “gaslighting” είναι μια ψυχολογική τακτική που χρησιμοποιείται για να δημιουργηθεί αμφιβολία στο θύμα σχετικά με την αντίληψη της πραγματικότητας και να εξουδετερωθεί η δύναμή τους. 

Συνήθως αυτό συμβαίνει μέσω ψευδών πληροφοριών, ψεύδους, εξασθένησης της μνήμης και της αυτοπεποίθησης του θύματος. 

Από που προέρχεται ο όρος; 

Ο όρος “gaslighting” προέρχεται από την ομώνυμη ταινία του 1944 με την Ingrid Bergman και τον Charles Boyer. Στην ταινία, ο Boyer παίζει το ρόλο ενός άνδρα που προσπαθεί να πείσει τη σύζυγό του (Bergman) ότι είναι τρελή, αλλάζοντας σταδιακά το περιβάλλον και κατασκευάζοντας ψευδαισθήσεις στο μυαλό της. 

Το όνομα της ταινίας προέρχεται από μια σκηνή όπου ο Boyer αλλάζει την ένταση του φωτισμού στο σπίτι τους και η Bergman αναρωτιέται αν είναι τρελή, ενώ ο άνδρας της την πείθει ότι τα μάτια της την απατούν.

 

Ο όρος “gaslighting” έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως για να περιγράψει την τεχνική της ψυχολογικής κακοποίησης που στοχεύει στην αλλοίωση της πραγματικότητας του θύματος και την ενίσχυση της εξουσίας του δράστη. Η χρήση του όρου έχει επεκταθεί εκτός του πεδίου των σχέσεων, και χρησιμοποιείται για να περιγράψει την αλλοίωση της πραγματικότητας και την παραπλάνηση σε πολιτικό, κοινωνικό και μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Ποιοί είναι αυτοί που ασκούν την τακτική του gaslighting; 

Δεν υπάρχει συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων που ασκούν το gaslighting, αλλά μπορεί να εμφανιστεί σε διαφορετικά περιβάλλοντα και σχέσεις. Μπορεί να εμφανιστεί σε ερωτικές σχέσεις, οικογενειακές σχέσεις, φιλικές σχέσεις, αλλά και σε επαγγελματικό περιβάλλον.

Στο επαγγελματικό περιβάλλον, το gaslighting μπορεί να χρησιμοποιείται από ανώτερα στελέχη προς τους υποτελείς τους, προκαλώντας αμφιβολίες στις δυνατότητές τους ή στην αξία τους ως επαγγελματίες. Επίσης, μπορεί να εμφανιστεί σε σχέσεις ανάμεσα σε συναδέλφους, όπου κάποιος προσπαθεί να κάνει τον άλλον να αμφιβάλλει για τις δικές του απόψεις ή ακόμα και για το  αποτέλεσμα της δουλειάς του.

Σε ερωτικές σχέσεις, το gaslighting μπορεί να χρησιμοποιείται από έναν σύντροφο που επιθυμεί να ελέγξει τον άλλον και να τον καταστήσει εξαρτημένο από αυτόν. Ο σύντροφος αυτός μπορεί να αλλοιώνει την αλήθεια, να αμφισβητεί την αντίληψη του άλλου

Οι ανθρώποι που χρησιμοποιούν την τακτική του gaslighting συνήθως είναι εκείνοι που έχουν μια θέση εξουσίας στη ζωή του θύματος, όπως οι σύντροφοι, οι γονείς, οι αφεντικά ή οι φίλοι. Αυτοί οι άνθρωποι χρησιμοποιούν συνήθως το gaslighting για να ελέγχουν το θύμα τους και να διατηρήσουν την εξουσία τους.

 

Γιατί κάποιος κάνει gaslighting

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους κάποιος μπορεί να κάνει gaslighting, και συνήθως αυτοί οι λόγοι είναι συνδεδεμένοι με την εξουσία και τον έλεγχο.

Κάποιος μπορεί να κάνει gaslighting για να αποκτήσει εξουσία και έλεγχο πάνω σε κάποιον άλλον, είτε αυτός είναι ο σύντροφός του, ένας συγγενής, ένας φίλος, ή ακόμα και συνάδελφος εργασίας. Επίσης, κάποιος μπορεί να κάνει gaslighting επειδή έχει ένα άρρωστο ή δυσλειτουργικό μοντέλο συμπεριφοράς, όπως η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, η αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας, η υστερία, και άλλες παρόμοιες διαταραχές.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι άνθρωποι που κάνουν gaslighting δεν το κάνουν σκόπιμα ή δεν αντιλαμβάνονται πλήρως το αρνητικό αποτέλεσμα των ενεργειών τους. Σε άλλες περιπτώσεις, όμως, η πρακτική του gaslighting μπορεί να είναι σκόπιμο, προκειμένου να αποκτήσει κάποιος εξουσία και έλεγχο στη σχέση του με τον άλλον.

 

Ποιά είναι τα σημάδια του gaslighting 

Τα σημάδια του “gaslighting” είναι δύσκολα να αναγνωριστούν αρχικά, καθώς οι τακτικές που χρησιμοποιούνται είναι συνήθως υποβόσκουσες και στοχεύουν στην υποβάθμιση της αυτοπεποίθησης του θύματος. Ωστόσο, υπάρχουν κάποια σημάδια που μπορούν να βοηθήσουν κάποιον να αναγνωρίσει ότι υφίσταται gaslighting. Αυτά περιλαμβάνουν:

• Σύγχυση: Αισθανόμαστε σύγχυση σχετικά με το τι είναι πραγματικό και τι όχι. Ο άλλος μας λέει κάτι και αργότερα το αρνείται ή το αλλάζει. Σιγά-σιγά, η σύγχυση μπορεί να μας οδηγήσει στο να αμφισβητούμε τη δική μας μνήμη και αντίληψη των γεγονότων.
• Απομόνωση: Ο άλλος μας κάνει να νιώθουμε ότι είμαστε μόνοι μας και ότι οι άλλοι δεν μπορούν να μας βοηθήσουν. Μπορεί επίσης να πείσει τους άλλους να απομακρυνθούν από εμάς.
• Εξάρτηση: Αναπτύσσουμε μια αυξημένη εξάρτηση από τον άλλο, καθώς μας λέει τι είναι σωστό και τι όχι. 
• Αναίτιες επικρίσεις: Ο χρήστης της τεχνικής του gaslighting μπορεί να επικρίνει συνεχώς το θύμα του για τις πράξεις του, ακόμα και για κάτι που δεν έχει κάνει.
• Ψέματα: Ο χρήστης του gaslighting μπορεί να ψεύδεται στο θύμα του για να τον αποσταθεροποιήσει και να τον κάνει να αμφισβητήσει τη δική του εμπειρία και αλήθεια.
• Μειωτικά σχόλια: Ο χρήστης του gaslighting μπορεί να κάνει μειωτικά σχόλια για τις ικανότητες, την εμφάνιση ή τη συμπεριφορά του θύματος, με σκοπό να τον αποσταθεροποιήσει.
• Απόρριψη των συναισθημάτων του θύματος: Ο χρήστης του gaslighting μπορεί να απορρίψει τα συναισθήματα του θύματος και να τον κατηγορήσει ως υπερβολικό ή υπερευαίσθητο.
• Αλλαγή της ιστορίας: Ο χρήστης του gaslighting μπορεί να αλλάξει την ιστορία για τα γεγονότα και να καταστρέψει την αξιοπιστία του θύματος.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η παρουσία κάποιων από αυτά τα σημάδια δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ασκείται η τεχνική. 

Φράσεις που χρησιμοποιούνται στο gaslighting

Οι δράστες του gaslighting χρησιμοποιούν συνήθως συγκεκριμένες φράσεις και συμπεριφορές για να ασκήσουν τον έλεγχο και την επιρροή τους στο θύμα.

 Αυτές οι φράσεις και συμπεριφορές  περιλαμβάνουν:

• “Είσαι τρελός/ή”: Ο δράστης μπορεί να χαρακτηρίζει το θύμα ως ασθενή ή ασταθή για να αμφισβητήσει την αξιοπιστία του.
• “Δεν έγινε έτσι”: Ο δράστης μπορεί να αλλάζει την ιστορία ή τα γεγονότα για να ανατρέψει την πραγματικότητα και να διαμορφώσει τη δική του εκδοχή της αλήθειας.
• “Είσαι υπερβολικός/ή”: Ο δράστης μπορεί να υπονομεύει τα συναισθήματα ή την αντίδραση του θύματος για να τον κάνει να αμφιβάλλει για τη δική του αντίληψη.
• “Σου λέω ότι αυτό είναι το σωστό”: Ο δράστης μπορεί να επιβάλλει τις απόψεις και τις επιλογές του στο θύμα και να τον κάνει να αμφιβάλλει για τη δική του κρίση.
• “Είσαι ανίκανος/ή”: Ο δράστης μπορεί να καταστρέψει την αυτοπεποίθηση του θύματος

Άλλες φράσεις που μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτός που ασκεί gaslighting είναι οι εξής:

• “Δε θυμάσαι σωστά.”
• “Είσαι πολύ ευαίσθητος.”
• “Δεν έγινε ποτέ κάτι τέτοιο.”
• “Δεν συμβαίνει τίποτα, είσαι υπερβολικός.”
• “Ποτέ δεν είπα/έκανα κάτι τέτοιο.”
• “Είσαι ανόητος/ή.”
• “Πάντα κάνεις λάθος.”
• “Δεν σε πιστεύω.”
• “Δεν έχεις καλή μνήμη.”
• “Δεν μπορώ να μιλήσω μαζί σου όταν είσαι έτσι.”
• “Δεν  εμπιστεύομαι την κρίση σου.”
• “Δεν ξέρεις τι λες.”
• “Θα ήθελα να σε βοηθήσω, αλλά είσαι πολύ ευαίσθητος/ή.”
• “Δεν είσαι αρκετά έξυπνος/η για να καταλάβεις.”
• “Αν είσαι τόσο ευαίσθητος/ή, τότε είναι καλύτερο να μην μιλάμε για αυτό.”
• “Είσαι παρανοϊκός/ή.”
• “Δεν υπάρχει λόγος να ανησυχείς για αυτό.”
• “Δεν έχεις κανένα δικαίωμα να νιώθεις έτσι.”
• “Θα σε προτιμούσα αν ήσουν πιο ήρεμος/η.”
• “Δεν έχεις ιδέα για το τι συμβαίνει πραγματικά.”

Ποιές είναι οι απαντήσεις που μπορεί να δώσει το θύμα στις φράσεις; 

Όταν κάποιος υφίσταται gaslighting, μπορεί να δώσει απαντήσεις που θα του βοηθήσουν να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Ορισμένες προτάσεις που μπορεί να χρησιμοποιήσει είναι οι εξής:

• Δεν αποδέχομαι την πραγματικότητα που μου προσπαθείς να επιβάλεις.
• Δεν συμφωνώ με τον τρόπο που με αντιμετωπίζεις.
• Δεν είμαι τόσο ανόητος/η όσο νομίζεις.
• Είμαι σίγουρος/η για αυτό που θυμάμαι.
• Όχι, δεν έκανα αυτό που λες.
• Σταμάτα να προσπαθείς να με καταστρέψεις.
• Δεν είναι σωστό να παραποιείς τα γεγονότα.
• Δεν μπορώ να συζητήσω με κάποιον που προσπαθεί να με πείσει ότι η πραγματικότητα μου είναι ψεύτικη.
• Αν συνεχίσεις έτσι, θα πρέπει να σταματήσω να μιλάω μαζί σου.

Αυτές οι απαντήσεις μπορούν να βοηθήσουν το θύμα του gaslighting να ξεκαθαρίσει τα όριά του και να καταστήσει σαφές ότι δεν θα αποδεχθεί την παραπληροφόρηση και την ψευδαίσθηση που του προσφέρεται.

Επιπλέον, κάποιοι άλλοι τρόποι που μπορούν να συνδέονται με το gaslighting είναι οι εξής:

• Απόκρυψη ή παραβίαση των όρων μιας συμφωνίας ή ενός συμβολαίου μεταξύ δύο ατόμων.
• Χρήση δύναμης, εξουσίας ή απειλών για να επιβάλλει ένα ψεύδος στο θύμα.
• Απόπειρες να επιβάλει στο θύμα την αίσθηση ότι είναι εξαρτημένο από τον δράστη, με σκοπό τη δυσκολία στον χωρισμό τους.
• Παρεμπόδιση του θύματος να συνεργαστεί με άλλους ανθρώπους ή οργανώσεις που θα μπορούσαν να του παράσχουν υποστήριξη ή βοήθεια.

Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τα σημάδια του gaslighting και να τα αντιμετωπίσουμε εγκαίρως. Αν κάποιος πιστεύει ότι έχει πέσει θύμα gaslighting, θα πρέπει να αναζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχολόγου για να το αντιμετωπίσει και να αποκαταστήσει την αυτοπεποίθησή του.

Συμπεριφορές που χρησιμοποιούνται στο gaslighting

Οι συμπεριφορές που χρησιμοποιούνται στο gaslighting μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με τη σχέση και το περιβάλλον. Ωστόσο, μερικές από τις συνηθισμένες συμπεριφορές που εμπλέκονται στο gaslighting είναι οι εξής:

• Αρνητικότητα και κριτική: Ο δράστης του gaslighting μπορεί να κατηγορεί συνεχώς το θύμα για τα λάθη του και να τον κατακρίνει για τις ενέργειές του. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιεί την αρνητικότητα και την κριτική για να ελέγξει το θύμα.
• Ψέματα και παραπλάνηση: Ο δράστης του gaslighting μπορεί να παραπλανεί το θύμα χρησιμοποιώντας ψέματα και αντιφατικές δηλώσεις. Μπορεί να απαντάει διαφορετικά σε ερωτήσεις που του γίνονται και να δημιουργεί σύγχυση στο μυαλό του θύματος.
• Απόρριψη και αγνόηση: Ο δράστης του gaslighting μπορεί να αγνοεί το θύμα και να αρνείται να απαντήσει στα αιτήματά του. Μπορεί επίσης να απορρίπτει τις ανησυχίες του θύματος και να τις θεωρεί υπερβολικές ή ασήμαντες.
• Αποφυγή συζήτησης: ο άλλος αποφεύγει τη συζήτηση και δεν δίνει συγκεκριμένες απαντήσεις στα ερωτήματα του θύματος, έτσι ώστε να μπορεί να διατηρήσει τον έλεγχο.
• Υποβάθμιση των επιδόσεων του θύματος: ο άλλος μπορεί να αμφισβητεί την ικανότητα του θύματος να πράξει κάτι σωστά και να αποτυγχάνει συνεχώς, αναγκάζοντάς το να αμφιβάλλει για τις δικές του/της ικανότητες.
• Λειτουργία ως “σωτήρας”: ο άλλος μπορεί να παρουσιάζεται ως ο μόνος που μπορεί να βοηθήσει το θύμα, αυξάνοντας έτσι την εξάρτησή του από αυτόν.
• Στρέφει τα θύματα εναντίον τους: ο άλλος μπορεί να χρησιμοποιεί το θύμα ως έναν τρόπο για να επιτύχει τους στόχους του, προωθώντας την αντίληψη ότι το θύμα είναι ανεύθυνο ή επικίνδυνο.

Μια άλλη συμπεριφορά που μπορεί να συνδέεται με το gaslighting είναι η απόκρυψη ή η παραποίηση των πληροφοριών. Ο δράστης μπορεί να παραλείπει ή να αλλοιώνει στοιχεία της πραγματικότητας για να δημιουργήσει μια εικόνα που εξυπηρετεί τα δικά του συμφέροντα.

Επιπλέον, ο δράστης του gaslighting μπορεί να προβάλλει αδιάκριτες αξιώσεις για τη σωστή λειτουργία του θύματος. Μπορεί να ισχυρίζεται ότι ο θύμα δεν μπορεί να ανταποκριθεί σωστά σε μια κατάσταση ή ότι ο τρόπος που αντιδρά είναι εκτός ελέγχου. Με αυτόν τον τρόπο, επιδιώκει να αναλάβει τον έλεγχο της κατάστασης και να αποδείξει ότι μόνο αυτός μπορεί να διαχειριστεί την κατάσταση.

Τέλος, μπορεί να αποδοκιμάζει τα συναισθήματα του θύματος και να τα χαρακτηρίζει ως αδύναμα ή υπερβολικά. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει αμφιβολίες και ανασφάλειες στο θύμα, καθώς αμφισβητείται η δική του αντίληψη και αξιοπιστία.

Τί πρέπει η μπορεί να κάνει αυτός που υφίσταται gaslighting;

3 Βήματα  για να απαλλαγεί 

Αν κάποιος υφίσταται gaslighting, είναι σημαντικό να αναγνωρίσει τα σημάδια και να αντιδράσει ανάλογα για να προστατευθεί και να ανακτήσει την αυτοπεποίθησή του. Μερικά βήματα που μπορεί να ακολουθήσει είναι:

1. Αναγνωρίζει την κατάσταση: Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσει ότι υφίσταται gaslighting. Πολλές φορές, τα θύματα αμφιβάλλουν για τη δική τους κατανόηση της πραγματικότητας και αμφισβητούν την ίδια τους τη λογική, αλλά η αναγνώριση της κατάστασης είναι σημαντική για την αρχή της ανάρρωσης.
2. Αναζητά την υποστήριξη φίλων ή οικογένειας: Η υποστήριξη είναι σημαντική για την ανάρρωση από το gaslighting. 
3. Διατηρεί την ανεξαρτησία του:  Το θύμα πρέπει να προσπαθεί να μένει στις δικές του απόψεις ακόμα και αν ο άλλος προσπαθεί να τον πείσει ότι είναι καλύτερη η δική τους εκδοχή.

Επιπλέον, είναι σημαντικό να υπάρξει υποστήριξη από ένα ψυχολόγο  ο οποίος μπορεί να  βοηθήσει να αντιμετωπιστούν οι  συνέπειες του gaslighting και να ανακτήσει το θύμα την αυτοπεποίθησή του. 

 

Συνοψίζοντας 

Συνολικά, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε το gaslighting, ως μια πιθανή μορφή ψυχολογικής κακοποίησης και να επιδιώξουμε βοήθεια όταν χρειάζεται.

Για να αντιμετωπίσει κάποιος το gaslighting, είναι σημαντικό να γνωρίζει τα σημάδια του και να μην αρνείται τη δική του αντίληψη. Πρέπει να εμπιστεύεται τη δική του μνήμη και τα αισθήματα του και να μην αφήνει τον άλλον να τους αμφισβητήσει.

Επίσης, είναι σημαντικό να μην απομονώνεται από την υποστήριξη των ανθρώπων που εμπιστεύεται και να μιλάει με κάποιον εξωτερικό για να τους βοηθήσει να αναγνωρίσουν την κατάσταση.

Να θυμόμαστε ότι η αυτοπεποίθηση και η αίσθηση της πραγματικότητας μας είναι βασικές για την υγιή μας λειτουργία και ευημερία και δεν πρέπει να επιτρέψουμε σε κανέναν να τις καταστρέψει.

Στο Mandala Institute μπορούμε να σε βοηθήσουμε να ξεπεράσεις καταστάσεις που επηρεάζουν τη ζωή σου.

Μπορούμε να σου προσφέρουμε την καλύτερη εκδοχή της ζωής που αξίζει.

Αν σου άρεσε το άρθρο, μπορείς να διαβάσεις κι αυτά: 

Πως θα αναγνωρίζεις και θα αντιμετωπίσεις το Body Shaming 

 

Η επιστήμη πίσω από την Κλινική Υπνοθεραπεία Πως λειτουργεί και τι μπορεί να σου προσφέρει

5 ψυχολογικά εμπόδια στην απώλεια βάρους

Πώς να ξεπεράσεις το χωρισμό και τη μοναξιά; 5 συμβουλές για να πας παρακάτω

Τί συμβαίνει μέσα στο μυαλό ενός ναρκισσιστή;

 

Η Κατερίνα Κανελλοπούλου είναι πτυχιούχος Ψυχολογίας, BSc Hons με διάκριση από το πανεπιστήμιο του Aberdeen. Είναι πιστοποιημένη Θετική Ψυχολόγος & Coaching Ψυχολόγος MSc από το πανεπιστήμιο του East London και εγκεκριμένη από το International Society for Coaching Psychology του Λονδίνου, όπου και είναι μέλος MISCP (2434).

Εφαρμόζει ένα ολιστικό σύστημα θεραπείας εναρμονίζοντας νου, συναίσθημα, σώμα και πνεύμα για την ολοκληρωτική κάθαρση, ισορροπία και αυτογνωσία του ανθρώπου.

Για δηλώσεις ενδιαφέροντος και για περισσότερες πληροφορίες:

 Οι συνεδρίες διεξάγονται στην περιοχή της Βουλιαγμένης – Καβούρι ή online.

Εσπερίδων 10

Κλείστε το ραντεβού σας: 210 710 5766